ГІСТОРЫЯ
РЭСПУБЛІКАНСКАГА ТЭАТРА
БЕЛАРУСКАЙ ДРАМАТУРГІІ

Паводле пастановы Савета Міністраў Беларускай СССР  Рэспубліканскі тэатр беларускай драматургіі быў створаны ў снежні 1990 года і пэўны час існаваў як структурнае падраздзяленне Беларускага тэатра імя Янкі Купалы. Яму быў нададзены статус творчай лабараторыі і канцэпцыя новага сцэнічнага калектыва была акрэслена дакладна: падтрымка нацыянальнай драматургіі, адкрыццё новых імёнаў беларускіх аўтараў. Тэатр узначаліў заслужаны дзеяч мастацтваў, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь Валерый Мазынскі. Трупа была сфарміравана з ягоных вучняў, выпускнікоў Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстутута. Першая прэм’ера адбылася 1 лютага 1992 года. П’есу “Ку-ку” Міколы Арахоўскага ўвасобіў рэжысёр Андрэй Гузій.

Неўзабаве сцэнічны калектыў набыў самастойнасць, пераехаў ва ўласнае памяшканне на Крапоткіна 44, дзе цяпер і знаходзіцца Рэспубліканскі тэатр беларускай драматургіі. Дзеля таго, каб маладыя драматургі на справе спасцігалі законы тэатра, з імі праводзілася скрупулёзная праца. Абавязковай была прысутнасць аўтара пры чытцы п’есы з акцёрамі, удзел у рэпетыцыях. Цягам першага дзесяцігоддзя ў рэпертуары з’явіліся спектаклі па творах Міколы Арахоўскага, Уладзіміра Савуліча, Ігара Сідарука, Максіма Клімковіча, Міраслава Адамчыкава, Раісы Баравіковай, Алены Паповай, Сяргея Кавалёва і іншых.

Акцэнт быў зроблены на спектаклях метафарычнага і абсурдысцкага накірунку. Тэатр браў актыўны ўдзел у фестывалях. Са спектаклямі “Рычард” і “Макбет” Уільяма Шэкспіра двойчы з поспехам удзельнічаў у Эдзінбургскім фестывалі “Фрындж”.

З 2000 па 2012 г.г. Рэспубліканскі тэатр беларускай драматургіі ўзначальваў заслужаны дзеяч мастацтваў, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь Валерый Анісенка. Новая трупа была сфарміравана з выпускнікоў Універсітэта культуры і мастацтваў, вучняў рэжысёра. Асаблівая ўвага ў гэты час надавалася атмасферы студыйнасці, прафесійнаму росту маладых акцёраў, духоўнаму мікраклімату. Тэатр-дом абраны як аснова творчай мадэлі. Мастацкія прыярытэты аддадзены псіхалагічнаму тэатру. РТБД далучаецца да міжнароднага тэатральнага руху. Запрашэнні на фестывалі адбываюцца адно за адным. Спектаклі “Жанчыны Бергмана” Мікалая Рудкоўскага, “Адвечная песня” Янкі Купалы, “Чарнобыльская малітва” Святланы Алексіевіч рэдка вярталіся на Радзіму без узнагарод. Быў наладжаны шэраг сумесных міжнародных праектаў з тэатральнымі дзеячамі Францыі, Ізраіля, Расіі, ЗША, Сербіі.

У РТБД значна палепшыліся ўмовы для творчасці, да тэатра далучылі другі паверх суседняга будынку. Усё большую цікавасць у тэатральнай грамадскасці стала выклікаць дзейнасць Цэнтра беларускай драматургіі, які быў створаны пры тэатры ў 2007 годзе. У трупе ў гэты час працуе 33 акцёры, у рэпертуары – 33 спектаклі. У 2010 годзе тэатру прысвоена ганаровае званне Заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь.

У 2012 годзе мастацкім кіраўніком Рэспубліканскага тэатра беларускай драматургіі прызначаны заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь Аляксандр Гарцуеў. З 2014 дырэктарам тэатра становіцца Уладзімір Карачэўскі. Вельмі хутка становіцца заўважна, што яркая, маладая і мабільная трупа распачынае новыя стасункі са сваімі гледачамі. У спектаклях РТБД ідзе размова пра вечныя пытанні жыцця і смерці, месца сучаснага чалавека ў грамадстве, нацыянальную самаідэнтыфікацыю. Такія пастаноўкі, як “Раскіданае гняздо” Янкі Купалы, “Кар’ера доктара Рауса” Віктара Марціновіча, “Мабыць?” Дзмітрыя Багаслаўскага, “Пелікан” Аўгуста Стрындберга, “Гэта ўсё яна” Андрэя Іванова выклікаюць спрэчкі, моцныя рэакцыі, бударажаць публіку.

Плённа працуе з маладымі аўтарамі, прыцягвае ўвагу тэатральнай грамадскасці Цэнтр беларускай драматургіі (кіраўнік – Аляксандр Марчанка). Важнай штогадовай падзеяй Цэнтра з’яўляецца Міжнародная драматургічная лабараторыя, вынікамі якой становяцца новыя п’есы, якія часта трапляюць у шорт- і лонг-лісты прэстыжных міжнародных драматургічных конкурсаў.

Тэатр шмат працуе з маладымі рэжысёрамі, шукае новыя тэатральныя формы і новыя спосабы ўзаемадзеяння з гледачамі. Значнае месца ў  яго дзейнасці займае міжнароднае супрацоўніцтва: удзел у фестывалях, творчых лабараторыях, пашырэнне міжнародных сувязей.  У 2015 годзе РТБД стаў арганізатарам ІІ Маладзёжнага тэатральнага форума краін СНГ, Балтыі і Грузіі, які стаў яркай тэатральнай падзеяй не толькі ў Беларусі, але і за яе межамі.

З 2018 года дырэктарам тэатра прызначана Святлана Карукіна. Цэнтр беларускай драматургіі з 2020 года ўзначальвае Анастасія Васілевіч. Тэатр працягвае сваю працу ў абраным накірунку, таксама ў рэпертуары з’яўляюцца новыя пастаноўкі, такія як “Паляванне на сябе” А.Вампілава, “Бетон” Я.Карняга, “Шлюб з ветрам” Я.Карняга і К.Аверкавай, “Сірожа” Юліі Чарняўскай, “Профіт” паводле “Даходнага месца” А.Астроўскага, “Калека з вострава Інішман” М.МакДонаха і іншыя.

У складаны час пандэміі Covid-19 тэатр намагаецца заставацца на сувязі са сваімі гледачамі ў анлайн-фармаце: стварае праект “Антракт з РТБД”, праводзіць чыткі п’ес, прымае ўдзел у фестывалях, ладзіць прэм’еры ў прамой трансляцыі. Працягваецца гастрольнае жыцце РТБД. Яркай падзеяй стаў удзел спектакля “Шлюб з ветрам” у XXXI Міжнародным тэатральным фестывалі “Балтыйскі дом” (Расія, Санкт-Пецярбург), дзе ён атрымаў Прыз прэсы імя Леаніда Папова як спектакль вялікай формы.

У пастаноўках тэатра спалучаюцца сатыра і лірыка, гратэск і рэалістычная дакладнасць, высокая маральная праблематыка, псіхалагічны аналіз. РТБД імкнецца да эксперыменту, з’яўляецца стартавай пляцоўкай для адкрыцця новых імёнаў і распрацоўкі творчых ідэй.

За гады існавання РТБД стаў неад’емнай часткай культуры Беларусі і заняў лідзіруючыя пазіцыі ў сучасным беларускім тэатры. Аснову рэпертуару – больш за 70% пастановак – складаюць творы беларускіх аўтараў: Мікалая Матукоўскага, Францішка Аляхновіча, Леапольда Родзевіча, Канстанціна Сцешыка, Васіля Быкава, Уладзіміра Караткевіча і іншых. Акрамя таго, у афішы ёсць творы класікаў сусветнай літаратуры, такіх як Аляксандр Вампілаў, Аляксандр Астроўскі, Марцін МакДонах, Жэральд Сіблейрас, Мікалай Гогаль.

Апошнім часам тэатр браў удзел у такіх міжнародных тэатральных фестывалях, як Чэхаўскі міжнародны тэатральны фестываль (Расія, Масква), Міжнародны тэатральны фестываль у Авіньёне (Францыя, Авіньён), Міжнародны тэатральны фестываль “Балтыйскі дом” (Расія, Санкт-Пецярбург), Міжнародны тэатральны фестываль «Славія» (Сербія, Бялград), фестываль «Лодзь чатырох культур» (Польшча, Лодзь), фестываль «Напрамак — Усход» (Польшча, Беласток), Маладзёжны тэатральны форум краін СНД, Балтыі і Грузіі, XII Міжнародны фестываль сольных выступленняў «ATSPINDYS» (Літва, Вісагінас), Міжнародны Волкаўскі фестываль (Расія, Яраслаўль), Міжнародны фестываль Марціна МакДонаха (Перм, Расія), Платонаўскі фестываль мастацтваў (Варонеж, Расія) і ў іншых.

Усе пастаноўкі РТБД ідуць на беларускай мове. Пра тэатр шмат пішуць. Рэжысёраў і акцёраў добра ведаюць і любяць гледачы. РТБД – гэта сапраўдныя эмоцыі!