ТАЦЦЯНА
МАРХЕЛЬ
народная артыстка Беларусі
Нарадзілася 19 студзеня 1939 года ў в. Шпакоўшчына Смалявіцкага раёна Мінскай вобласці.
У 1957–1959 гг. працавала медыцынскай сястрой у Медсанчастцы МТЗ г. Мінска.
У 1959–1963 гг. вучылася ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце. Пад час вучобы сыграла ў спектаклі ”Егер“ паводле А. Чэхава (пастаноўка В. Галіны).
У 1963–1966 гг. працавала ў Гродзенскім абласным драматычным тэатры.
З 1966 па 1967 год працавала ў Дзяржаўным тэатры для дзяцей і юнацтва Казахстана, г. Алма-Аты.
З 1967 па 1970 год працавала ў Магілёўскім драматычным тэатры.
У 1970–1986 гг. працавала ў Нацыянальным акадэмічным драматычным тэатры імя Я. Коласа ў Віцебску.
У 1987–1993 гг. працавала ў Тэатры-студыі кінаакцёра.
1989 г. – прымала ўдзел у запісу першага альбома рок-гурта ”Уліс“ – ”Краіна доўгай белай хмары“.
Таццяна Мархель прадстаўляла Беларусь на міжнародных фальклорных фестывалях у Вільні, Таліне, Маскве, Адэсе, Польшчы, ЗША ды іншых краінах.
У спектаклі ”Чарнобыльская малітва“ гучаць беларускія народныя песні ў яе выкананні, якія яна запісала ад сваёй маці Веры Кірылаўны ў вёсцы Шпакоўшчына Смалявіцкага раёна.
Яе творчасці прысвечаны дакументальныя фільмы: ”І мацярынскі чуецца напеў“ (1984), ”Вось такі лёс“ (1994) і інш.
Узнагароды
1978 г. – Ганаровая грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР.
1984 г. – атрымала званне ”Заслужаная артыстка БССР“.
1999 г. – узнагароджана Ганаровым знакам Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь.
2004 г. – ўзнагароджаная медалём Фр. Скарыны за значны асабісты ўклад у развіццё тэатральнага мастацтва, высокае выканальніцкае майстэрства.
2011 г. – атрымала званне ”Народная артыстка Беларусі“.
2014 – узнагароджана Ганаровай граматай Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь за шматгадовую плённую творчую дзейнасць, высокае прафесійнае майстэрства, значны асабісты ўклад у развіццё беларускага тэатральнага мастацтва.
2017 г. – Ганаровая грамата Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь.
Прызы
1994 г. – лаўрэат Міжнароднага конкурса радыёспектакляў ”Суздаль-94“ у Суздалі.
2001 г. – Прыз глядацкіх сімпатый на фестывалі ”Залаты Віцязь“ (г. Тамбоў).
2001 г. – Прыз за лепшую жаночую ролю на фестывалі Нацыянальнай драматургіі ў Бабруйску (за ролю Інгрыд у спектаклі ”Жанчыны Бергмана“);
2002 г. – Прыз за лепшую жаночую ролю на фестывалі ”Славянскія тэатральныя сутрэчы“ ў Бранску (за ролю Інгрыд у спектаклі ”Жанчыны Бергмана“);
2003 г. – Прыз за лепшую жаночую ролю на I Міжнародным тэатральным форуме ”Залаты Віцязь“, г. Масква (за ролю Інгрыд у спектаклі ”Жанчыны Бергмана“);
2005 г. – Прыз за лепшую жаночую ролю на VII Міжнародным тэлевізійна-тэатральным фестывалі ”Гэты Дзень Перамогі…“, г. Масква (роля Паліны ў спектаклі ”Трыбунал“ А.Макаёнка);
2008 г. – Прыз за лепшую жаночую ролю на Міжнародным фестывалі ”Тэатр. Чэхаў. Ялта“, г. Ялта (за ролю Інгрыд у спектаклі ”Жанчыны Бергмана“).
2012 г. – Пераможца рэспубліканскага конкурсу ”Жанчына года“ у намінацыі ”Жанчына-легенда 2012“.
“Беларусь. Дыдактыка” А. Марчанкі
“Вечар” А. Дударава – Ганна
“Калека з вострава Інішман” М. МакДонаха (пастаноўка Аляксандра Гарцуева) – Мамаша
“Мудрамер” М. Матукоўскага (пастаноўка Аляксандра Гарцуева) – Загуменная
“Шлюб з ветрам” К. Аверкавай і Я. Карняга (рэжысёр – Яўген Карняг) – Маці Жаніха
“Тры Жызэлі” А. Курэйчыка (рэжысёр Александр Гарцуеў) – Жызэль асенняя
“Наш Караткевіч” В. Куставай і В. Дранько-Майсюка (пастаноўка Васіля Дранько-Майсюка)
”Чарнобыльская малітва“ С. Алексіевіч (пастаноўка Б. Бусаголя, драматург і каардынатар праграмы – В. Сіманьек (Францыя), рэжысёр – заслужаны дзеяч мастацтваў В. Анісенка) – Жанчына
”Любоў людзей“ Дз.Багаслаўскага (рэжысёр Александр Гарцуеў) – Лідзія Фёдараўна
”Адвечная песня“ Я. Купалы (рэжысёр Сяргей Кавальчык) – Маці, Зіма
”Белы анёл з чорнымі крыламі“ Д. Балыка (рэжысёр Венедыкт Расстрыжэнкаў) – Бабуля
”Сабака з залатым зубам“ У. Савуліча (пастаноўка Валерыя Раеўскага) – Кацярына Карпаўна
”Галава“ І. Сідарука (пастаноўка Валерыя Мазынскага) – Бежанка
”Паваліўся нехта“ У. Галубка і Л. Родзевіча ¬(пастаноўка Валерыя Мазынскага) – Магрэта
”Пеўчыя“ Г. Марчука (пастаноўка Мікалая Дзінава) – Жанчына з голасам
”Рычард“ В. Шэкспіра (пастаноўка Валерыя Анісенкі) – Герцагіня Йоркская
”Брат мой, Сымон“ У. Рудава (пастаноўка Уладзіміра Рудава) – Пані Фохт
”Макбет“ В. Шэкспіра (пастаноўка Валерыя Анісенкі) – Вядзьмарка
”Шампань-скага!“ паводле вадэвіляў А. Чэхава ”Прапанова“ і ”Юбілей“ (пастаноўка Андрэя Гузія) – (навэлла ”Юбілей“) – Мярчуткіна Настасся Фёдараўна
”Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць“ Б. Брэхта (пастаноўка Валерыя Мазынскага) – Ганстэр Эмануэле Гіры
”Дзіця з Батлеема“ паводле ”Новага Запавету“ і беларускіх народных песень (сцэнар і пастаноўка Мікалая Пінігіна) – Сялянка
”Стомлены д’ябал“ С. Кавалёва (пастаноўка Рыда Таліпава) – прастытутка
”Прынц Мамабук“ А. Дударава (пастаноўка Валерыя Мазынскага) – Маруся
”Трыбунал“ А. Макаёнка (пастаноўка Валерыя Анісенкі, рэжысёр Венедыкт Расстрыжэнкаў) – Паліна
”Вячэра“ Я. Шабана (пастаноўка Ніны Піскаровай) – Васіліна
”Жанчыны Бергмана“ М. Рудкоўскага (пастаноўка Валерыя Анісенкі) – Інгрыд
”П’емонцкі звер“ А. Курэйчыка (пастаноўка Валерыя Анісенкі) – Урбена
”Кабала святош“ (”Мальер“) М. Булгакава (пастаноўкаВалерыя Анісенкі і Сяргея Кавальчыка) – Рэнэ
”Шлях у Царград“З. Косціча (пастаноўка Сяргея Кавальчыка) – Пані, Наркацарыца
”Іванаў“ А. Чэхава (пастаноўка Валерыя Анісенкі) – Аўдоцця Назараўна
”Каласы пад сярпом тваім“ паводле рамана У. Караткевіча (пастаноўка Валерыя Анісенкі) – Тэкля
”Хто пакахае мадам?“ А. Шурпіна (пастаноўка Венедыкта Расстрыжэнкава) – Мадам дэ Лату
Ролі ў Тэатры-студыі кінаакцёра (1987–1993):
”Дзіця з Віфлеема“ (сцэнарый і пастаноўка М.Пінігіна) – Батлейшчыца (Таццяна Мархель ўвасобіла на сцэне выканаўцу народных песень, чытальніка-вядучага і абагулены вобраз беларускай сялянкі).
Ролі ў Нацыянальным акадэмічным драматычным тэатры імя Я. Коласа ў Віцебску (1970–1986):
”Амністыя“ М. Матукоўскага (пастаноўка У. Забэлы) – Бажашуткава
”Саслужыўцы“ Э. Брагінскага і Э. Разанава (пастаноўка Л. Кавалёва) – Вольга.
”Доктар філасофіі“ Б. Нушыча (пастаноўка С. Казіміроўскага) – Проціч.
”Прыніжаныя і зняважаныя“ паводле Ф. Дастаеўскага (пастаноўка С. Казіміроўскага) – Ганна Андрэеўна Іхменнева.
”Званы Віцебска“ У. Караткевіча (пастаноўка В. Мазынскага) – Маці.
”Сымон-музыка“ паводле Я. Коласа (пастаноўка В. Мазынскага) – Маці.
”Разгром“ паводле А. Фадзеева (пастаноўка В. Мазынскага).
”Заставайцеся сонцам“ А. Панаяна (пастаноўка С. Казіміроўскага) – Суседка.
”Кастусь Каліноўскі“ У. Караткевіча (пастаноўка В. Мазынскага) – Маці.
”Не страляйце ў белых лебедзяў“ паводле Б. Васільева (пастаноўка Б. Эрына) – Харыціна.
”Стары дом“ А. Казанцава (пастаноўка В. Маслюка) – Зінаіда Сямёнаўна.
”Вяселле Крачынскага“ А. Сухаво-Кабыліна (пастаноўка Б. Эрына) – Атуева.
”Адпачынак пасля ранення“ В. Кандрацьева (пастаноўка Г. Мушперта) – Салдатка.
”Блытаныя сцежкі“ (”На вастрыні“) К. Крапівы (пастаноўка В. Мазынскага ) – Зоя Антонаўна.
”Вечар“ А. Дударава (пастаноўка В. Мазынскага) – Ганна.
”Радавыя“ А. Дударава (пастаноўка В. Мазынскага) – Марыя.
”Без віны вінаватыя“ А. Астроўскага (пастаноўка Б. Эрына) – Кручыніна.
”Рамэа і Джульета“ В. Шэкспіра (пастаноўка В. Мазынскага) – Лэдзі Капулеці.
Ролі ў Магілёўскім драматычным тэатры (1967–1970):
”Замак Броўдзі“ паводле А. Кроніна (пастаноўка М. Харошкі).
”Мала сказаць – кахаю!“ Л. Караічава (пастаноўка В. Валадарскага) – Ніна.
”Гады навальнічныя“ К. Губарэвіча (пастаноўка В. Валадарскага) – Мар’я.
”Ягор Булычаў ды іншыя“ М. Горкага (пастаноўка В. Валадарскага) – Глафіра.
”Саламяны капялюшык“ Э. Лабіша (пастаноўка В. Валадарскага) – Анаіс.
Ролі ў Дзяржаўным тэатры для дзяцей і юнацтва Казахстана, г. Алма-Аты (1966–1967):
”Чатыры крыжы на сонцы“ А. Дзялендзіка – Галіна.
Ролі ў Гродзенскім абласным драматычным тэатры (1963–1966):
”Экстранны выклік“ Л. Мітрафанава (пастаноўка А. Брыльянтшчыкава) – Фрося.
”Порт-Артур“ І. Папова, паводле А. Сцяпанава (пастаноўка А. Струніна) – Куін-Сан.
”Снежная каралева“Я. Шварца (пастаноўка Т. Гагавай).
”Разбуджанае сумленне“ В.Шаўрына (пастаноўка У. Алейніча).
”Пятроўка, 38“ паводле Ю. Сямёнава (пастаноўка А. Струніна) – Прастытутка.
”Сэрца на далоні“ паводле І. Шамякіна (пастаноўка А. Струніна) – Маша.
ІНТЭРВ'Ю І матэрыялы СМІ
- Народная артыстка Беларусі Таццяна Мархель распачала новы год прэм’ерай – адбыўся паказ монаспектакля “Беларусь.Дыдактыка”. Аб чым ён?, Ирина Свирко, Беларусь Сегодня, 20.07.2019
- Актрыса Таццяна Мархель: мама ўвесь час верыла, што бацька жывы і вернецца, sputnik, 07.05.2019
- Таццяна Мархель: ”Зямля і неба тут – мае“, Людміла Грамыка, Людмила Громыко. Театр, 28.01.2019
- Актрыса тэатра і кіно Таццяна Мархель святкуе юбілей, АТН: новости Беларуси и мира, 19.01.2019
- Татьяна Мархель празднует 80-летие, БТ, 19.01.2019
- Таццяна Мархель: ”Хочацца закрэсліць гэты нуль, а перад васьмёркай намаляваць адзінку, каб зноў 18!“, Марына Коктыш, Наша Ніва, 19.01.2019
- Народная артыстка Беларусі Таццяна Мархель | КАМЕРТОН, Беларусь 3, 13.06.2018 г.
- Таццяна Мархель: беларуская артыстка, яе работа – яе лёс, ОНТ, 25.01.2018
- Таццяна Мархель адважылася на споведзь, Валентин Пепеляев, 27. 01. 2017
- Матыў, што ідзе ад каранёў. Таццяна Мархель — пра каханне, дарогу да вёскі, Эзопа і тэатральныя кулуары – Настасся ПАНКРАТАВА, ”Культура“, № 39 (1217) 25.09.2015 – 02.10.2015 г
- Три Жизели Татьяны Мархель– Что по чем?, 09.2014
- Таццяна МАРХЕЛЬ: “Самая галоўная дарога — дарога дадому” – Уладзімір Фалалееў, “Настаўніцкая газета”, 26.07.2014.
- Народная артыстка Беларусі Таццяна Мархель: Тэатр — маё жыццё, гэта шчасце, якое са мной адбылося, Відэа Паўла Падабеда, 27.03.2012
- Высокие ноты Татьяны Мархель – Марина Жданова, ”Минский Курьер“, 6.03.2012 г.
- Таццяна МАРХЕЛЬ: “Жыву, каб працаваць”–Марына КУЗЬМІЧ, “НГ”, 05.11.2011
- Таццяна Мархель: ”АДЗІНОТА – ГЭТА ШЫКОЎНАЯ РЭЧ, КАЛІ НЕ НАДОЎГА…“ – Арына Сандовіч, ”Белорусская нива“, 17.04.2009 г.
- КУДА БЫ МЫ НИ ШЛИ, ВСЕГДА ИДЕМ ДОМОЙ –Наталья Писарева, ”Советская Белоруссия“, № 89 (22744) от 18.05.2007 г.
- Таццяна Мархель. Жанчына, якая спіць на дрэве – Людміла Грамыка, “Мастацтва “, №2, 2007 г.
- У СТАЛЫМ УЗРОСЦЕ ТВОРЧЫ ШЛЯХ ТОЛЬКІ ПАЧЫНАЕЦЦА… – Аляксандра Анцэлевіч, ”Народная газета“, 2.09. 2006 г.
- Татьяна Мархель: “Незабываем вкус пасхальных куличей” – Алла Казакова, ”Минский курьер“, № 905, 22.04.2006 г.
- Таццяна Мархель: ”ЖЫЦЦЁ ПАКIНУТАГА ЧАЛАВЕКА – ГЭТА МАЯ ТЭМА“ – Кацярына Немагай, ”Голас Радзiмы“, снежань 2004 г.
- Знакамітая Таццяна Мархель нават маўчыць па-беларуску – Рэгіна Гамзовіч , ”Голас Радзiмы“, 2004 г.
- Крутая актриса из народа Т.Мархель нават маўчыць па-беларуску – ”Свободные новости“, № 45, 24.11.2000 г.